Της Μαρίας Παζαρλή.
Η Χάρτα της Ελλάδος (Βιέννη, 1796-97) του Ρήγα Βελεστινλή καταλαμβάνει σημαντικό ρόλο στο σύνολο του εκπαιδευτικού και επαναστατικού έργου του μεγάλου εθνεγέρτη και αποτελεί το κορυφαίο επίτευγμα της λόγιας ελληνικής χαρτογραφίας του 17ου-18ου αι. Κύριο αντικείμενο της διατριβής είναι η περιγραφή, η ανάλυση και ο σχολιασμός της Χάρτας ως ενός έργου χαρτογραφικού, με την ορολογία και τις μεθόδους δηλαδή που χρησιμοποιεί η σύγχρονη επιστήμη της Χαρτογραφίας και με την υποστήριξη ψηφιακών εργαλείων και τεχνικών.
Η όλη εργασία αποτελείται από 5 κεφάλαια. Από αυτά το Κεφ. 1 είναι εισαγωγικό στη Χάρτα της Ελλάδος και το ιστορικό πλαίσιο της δημιουργίας της, ενώ καταγράφεται με σύντομη περιγραφή η σχετική βιβλιογραφία, ελληνική και ξένη. Τα Κεφ. 2 έως 4 αποτελούν τον πυρήνα της εργασίας και αναφέρονται στη χαρτογραφική προσέγγιση της Χάρτας. Στο Κεφ. 2, γίνεται η “αναγνώριση–ανάγνωση” της Χάρτας σύμφωνα με τη μεθοδολογία της χαρτογραφικής επιστήμης και γίνεται εκτενής αναφορά στο σημαντικό θέμα της ύπαρξης δύο διαφορετικών εκδόσεων της Χάρτας και παραλλαγών τους. Ακολουθεί στο Κεφ. 3 η περιγραφή της ψηφιοποίησης της Χάρτας, εικονοψηφιδωτά και για πρώτη φορά διανυσματικά, καθώς και η περιγραφή της βάσης δεδομένων GIS που δομείται με βάση τη διανυσματική ψηφιοποίηση. Στο Κεφ. 4 εξετάζονται οι δυνατές εφαρμογές της ψηφιοποίησης και της βάσης δεδομένων. Στο τελευταίο Κεφ. 5, η Χάρτα συγκρίνεται με τον μόλις τρία χρόνια μεταγενέστερο “παρεμφερή” χάρτη του Άνθιμου Γαζή Πίνακα της Ελλάδος (Βιέννη, 1800) και γίνονται διάφορες αναλύσεις, τα αποτελέσματα των οποίων αναδεικνύουν τον Πίνακα ως έναν διαφορετικό χάρτη και όχι επανέκδοση σε σμίκρυνση της Χάρτας, όπως θεωρήθηκε ήδη από τον 19ο αι.
Η ψηφιακή χαρτογραφική προσέγγιση της Χάρτας συμπληρώνεται με εφαρμογές αξιοποίησης των τεχνικών και πρακτικών των ψηφιακών τεχνολογιών, όπως αναπτύσσονται τα τελευταία χρόνια για την αντιμετώπιση θεμάτων χαρτογραφικής ανάλυσης των ιστορικών χαρτών. Στις εφαρμογές αυτές, αναδείχτηκε η συμβολή των ψηφιακών τεχνολογιών στην επίλυση προβλημάτων σύνθεσης των φύλλων ή παραμόρφωσής τους λόγω του τρόπου ψηφιοποίησης και στη διερεύνηση ομοιοτήτων και διαφορών με τα προτεινόμενα ακτογραμμικά πρότυπα. Εξάλλου, η ψηφιοποίηση και αρχειοθέτηση της Χάρτας σε διανυσματική μορφή δίνει τη δυνατότητα για γεωχωρική ανάλυση των γεωδεδομένων που δεν είναι δυνατή με την ψηφιοποίηση σε εικονοψηφιδωτή μορφή. Με τη διανυσματική ψηφιοποίηση δομήθηκαν βάσεις δεδομένων που χρησιμοποιούνται για την επιπλέον ανάλυση των γεωχωρικών συσχετισμών στη Χάρτα και για τη δημιουργία μίας σειράς χαρτών που αναδεικνύουν το θεματικό περιεχόμενο της Χάρτας. Με την αξιοποίηση εξάλλου των δυνατοτήτων που προσφέρουν τα ψηφιακά περιβάλλοντα και το διανυσματικό αρχείο της Χάρτας, διευκολύνεται η σύγκρισή της με τον Πίνακα, με ενδεικτικά παραδείγματα για τη μελέτη των ακτογραμμικών προτύπων και του θεματικού της περιεχομένου. Τα χαρτογραφικά αποτελέσματα της εργασίας, με τις δυνατότητες που προσφέρει το ψηφιακό περιβάλλον, εφαρμόζονται στην επαναπροσέγγιση της Χάρτας της Ελλάδος, καθιστώντας την επίκαιρη, όπως αξίζει στο κορυφαίο γεωγραφικό και χαρτογραφικό έργο της προεπαναστατικής περιόδου στην ελληνική διανόηση, αλλά και ως ένα παγκόσμια σημαντικό έργο.