Της Θεοδώρας Χασεκίδου-Μάρκου.
Στην παρούσα εργασία γίνεται προσπάθεια να μελετηθούν οι απόψεις των Ελλήνων εκπαιδευτικών-παιδαγωγών και των διανοουμένων για το χρονικό διάστημα 1839-1881 μέσα από τα εκπαιδευτικά-παιδαγωγικά περιοδικά αυτής της περιόδου -ενώ παράλληλα αποτυπώνεται και η εκπαιδευτική πράξη, η οποία είναι στενά συνδεδεμένη με τις παραπάνω απόψεις-, να εντοπιστούν τα στάδια διαμόρφωσης της παιδαγωγικής σκέψης και να παρουσιαστούν οι προσπάθειες για τη συγκρότηση της παιδαγωγικής επιστήμης στο ελληνικό κράτος.
Όλες οι επιστήμες στην Ελλάδα συγκροτούνται αυτή την περίοδο και η παιδαγωγική επιστήμη δεν είναι δυνατόν να αποτελέσει εξαίρεση ούτε είναι αποκομμένη από το γενικότερο πολιτικό-οικονομικό-ιδεολογικό-πολιτισμικό πλαίσιο αυτής της εποχής της συγκρότησης και οργάνωσης ουσιαστικά του ελληνικού κράτους, της διαμόρφωσης και διατύπωσης των συστατικών της ιδεολογίας του. Είναι μια περίοδος ρευστότητας, σύγχυσης κάποιες φορές, έντονων ιδεολογικών διεργασιών και γενικότερα αναζητήσεων. Μέσα σε αυτό κλίμα εντάσσονται τα περιοδικά, τα οποία μελετήθηκαν. Εκδόθηκαν και κυκλοφόρησαν κατά το 19ο αιώνα στο ελληνικό κράτος και συγκεκριμένα στην Αθήνα. Πρόκειται για τον Παιδαγωγό (1839-1840), την Εφημερίδα των Μαθητών και των Φιλομαθών (19/10/1852-15/3/1881) και το Φιλίστορα (Ιανουάριος 1861-Δεκέμβριος 1862). Τα περιοδικά αυτά απεικονίζουν με τον πιο παραστατικό τρόπο την αγωνία και τις προσπάθειες των εκπαιδευτικών-παιδαγωγών εκείνης της εποχής να συμβάλουν στη διαμόρφωση της φιλοσοφίας του ελληνικού εκπαιδευτικού συστήματος και των παιδαγωγικών αρχών που το διέπουν, ενώ παράλληλα διατυπώνουν το αίτημα για την εισαγωγή της Παιδαγωγικής επιστήμης στο ελληνικό κράτος.
Η έρευνα αναπτύχθηκε σε ένα, αρχικά, ιστορικό περιγραφικό επίπεδο με την κατηγοριοποίηση των άρθρων των περιοδικών με κριτήριο το θέμα τους, και την παράθεση των απόψεων των συντακτών τους κατά χρονολογική σειρά. Αυτή η χρονολογική παράθεση έκανε εμφανή ως ένα βαθμό την εξέλιξη που σημειώνεται στις απόψεις που εκφράζονται. Σε ένα δεύτερο επίπεδο χρησιμοποιήθηκε η ερμηνευτική μέθοδος, καθώς επιχειρήθηκε να ερμηνευτούν οι παραπάνω απόψεις ενταγμένες στο πολιτικό-οικονομικό-ιδεολογικό-πολιτισμικό πλαίσιο της εποχής, χωρίς να παραβλέπεται ταυτόχρονα η ευρωπαϊκή πραγματικότητα.